همه چیز درباره قهوه عربی؛ سفری به دل سنت‌ها و عطرهای بی‌پایان

قهوه به عنوان یک نوشیدنی، ریشه عمیقی در فرهنگ عربی دارد. قهوه عربی، یک اصطلاح کلی است که به طرز تهیه این قهوه در کشورهای عربی در سراسر غرب آسیا و شمال آفریقا اشاره دارد. اعراب، سال‌ها روش تهیه قهوه‌ی عربی را مثل یک راز بین خودشان حفظ کردند. این ماده جادویی به آن‌ها انرژی می‌داد تا شرایط سخت صحرا را تحمل کنند. قهوه عربی، امروزه همچنان الهام‌بخش مردمان عرب برای سرودن شعر، نواختن موسیقی و آفرینش هنر است.

تاریخچه قهوه در میان اعراب

اولین بار چوپانان عربستان بودند که قهوه را کشف کردند. این چوپانان متوجه شدند بزهایی که میوه‌های یک درخت خاص را می‌خورند، فعال‌تر و پرانرژی‌ترند. بعدها از این میوه‌ها برای تولید نوشیدنی‌های انرژی‌زا استفاده کردند و نامش را قهوه (Qahwah) گذاشتند. فرهنگ نوشیدن قهوه بین اعراب بسیار ریشه‌دار است و به دوران قبل از آنکه این نوشیدنی در کشورهای غربی رواج پیدا کند، برمی‌گردد. کلمه انگلیسی «Coffee» برگرفته از واژه هلندی «koffie» و واژه ترکی استانبولی «kahve» است و ریشه در کلمه عربی «qahwah» دارد.

قهوه عربی چیست؟

قهوه عربی، معمولا با دانه‌های قهوه عربیکا در قهوه‌جوش مخصوصی به اسم «دله» دم می‌شود و طعم تلخ و ترش آن برای علاقمندان به قهوه، طعم آشنایی است. ممکن است از تفاوت آن با قهوه به سبک غربی شگفت زده شوید. این قهوه در فهرست میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده و غلظتی متفاوت از سایر قهوه‌ها دارد. همچنین طعم آن را با ادویه‌های خاصی دلپذیرتر می‌کنند.

طرز تهیه قهوه عربی با دَلّه

اعراب به صورت سنتی و در مراسم رسمی، قهوه را با وسیله‌ای به نام ” دَلّه ” دم می‌کنند. بنابراین اگر تمایل دارید قهوه عربی را دقیقا به روشی که چند صد سال سابقه تاریخی دارد نوش جان کنید «دله» انتخابی مناسب است.

مواد لازم برای تهیه قهوه عر‌بی به روش اصیل و سنتی

• آب
• پودر قهوه بسیار ریز و نرم
• پودر هل
• میخک
• زعفران (اختیاری)
• دله

مراحل دم کردن قهوه عربی با دلّه

۱. افزودن آب و رساندن دمای آن به دمای مناسب: به ازای هر فنجان قهوه باید یک فنجان آب داخل دله بریزیم.

نکته 1: وقتی آب را به مقدار کافی (برای هر نفر یک فنجان) در دله ریختید، آن را روی شعله بگذارید و اجازه دهید تا با شعله‌ی ملایم جوش بیاید. وقتی آب فقط یکی دو قل خورد، دله تان را به مدت سی ثانیه از شعله دور کنید تا دمای آب کمی پایین تر از نقطه جوش بیاید.

۲. اضافه کردن پودر قهوه: به ازای هر نفر، یک یا دو قاشق چای خوری سرپر پودر قهوه به آب داخل دله که در دمای ایده‌آل قرار دارد، اضافه کنید. این که یک قاشق پودر قهوه اضافه کنید یا دو تا، بستگی به ذائقه‌‌تان دارد. اگر در دنیای قهوه تازه واردید، توصیه‌ی ما یک قاشق است.

نکته 2: حتما قبل از قراردادن مجدد دله روی شعله، آب و قهوه را به خوبی هم بزنید. یادتان باشد باید شعله گاز را هم به خوبی کم کرده باشید.

۳. دم آوری قهوه: زمان دم آوری قهوه به روش عربی (قهوه عر‌بی) بین ده تا دوازده دقیقه است. این زمان طولانی باعث می‌شود قهوه عربی جزو سنگین ترین انواع قهوه باشد.

نکته 3: به نشانه‌ی دم کشیدن قهوه عربی توجه کنید! کم کم کف یا فوم قهوه روی دله ایجاد می‌شود و پودر قهوه آرام آرام به سطح می‌آید.

نحوه سرو و آداب نوشیدن قهوه عربی

قهوه عربی را معمولا در فنجان‌های گردِ کوچکِ بدون دسته سرو می‌کنند. خوردن قهوه میان عرب‌ها آداب خاص و عجیبی دارد. آنها به کسی که قهوه را سرو می‌کند «مُقَهْوی» (Muqahwi) یا قهوه‌چی می‌گویند. این فرد باید حداقل ۱۵ ساله باشد تا قهوه را روی مهمانان نریزد و موقع سرو قهوه با آنها برخورد خوبی داشته باشد، مُقَهْوی‌ها گاهی در مراسم رسمی یا جمع‌های سنتی، لباس‌های خاصی می‌پوشند.

مُقَهْوی، دلّه را در دست چپ و فنجان‌ها را در دست راست گرفته و سرو قهوه را از مهم‌ترین فرد جمع شروع می‌کند، سپس از سمت راست به‌ترتیب ادامه می‌دهد. مهمان فنجان قهوه را در دست راست می‌گیرد، چراکه در فرهنگ خاورمیانه، نوشیدن قهوه با دست چپ مودبانه نیست!

مهمان بعد از اینکه قهوه را نوش جان کرد، اگر فنجانش را تکان داد یعنی دیگه قهوه میل ندارد ولی اگر تکان نداد یعنی میل دارد فنجان دوم قهوه را هم نوش جان کند. هر مهمان در مجلس بین ۱ تا ۳ فنجان قهوه می‌نوشد. این فنجان‌ها معمولا کوچک و شیشه‌ای هستند و ظرفیت زیادی ندارند.

نکته جالب دیگر، سرو قهوه عر‌بی برای بانوان است. وقتی می‌خواهند برای یک بانو قهوه عربی سرو کنند، به نشانه احترام، اول پای چپ را کمی خم کرده و فنجان او را با قهوه پر می‌کنند.

فواید قهوه عربی برای سلامتی

قهوه یک نوشیدنی بدون کالری است و نه تنها ضرری برای بدن ندارد، بلکه پر از خواص و فواید بی‌نظیر، از جمله موارد زیر است:

• کاهش خطر بیماری‌های قلب و عروق و کبد
• کاهش ابتلا به دیابت نوع دوم
• کمک به تناسب اندام
• کاهش ریسک ابتلا به آلزایمر و از دست رفتن حافظه
• افزایش سطح انرژی
• کاهش احتمال ابتلا به پارکینسون
• بهبود سلامت پوست
• کاهش التهاب در بدن
• درمان سلول‌های آسیب‌دیده
• کاهش احتمال افسردگی

قهوه عربی اصیل را کجا نوش جان کنیم؟

اکثر رستوران‌ها و کافه‌های حوزه خلیج فارس، قهوه عربی اصیل را سرو می‌کنند. کشورهایی مثل امارات، بخش‌هایی را اختصاص داده‌اند تا گردشگران را با این سنت و فرهنگ اصیل آشنا کنند. موزه قهوه در دبی و بیت القهوه در ابوظبی، دو نمونه از این بخش‌ها هستند.

در تهران، کافه فلسطین، واقع در خیابان انقلاب، یکی از جاهایی است که می‌توانید طعم اصیل یک قهوه عربی را امتحان کنید . کافه فلسطین، اولین کافه با هویتی کاملا عربی در ایران است. به محض ورود به کافه، به دنیایی از عطرها، طعم‌ها و حال و هوای متفاوت عربی – فلسطینی وارد می‌شوید.

قهوه عربی چه تفاوتی با قهوه ترک دارد؟

نکته‌ی مهم در مورد قهوه‌ی عربی، این است که این قهوه تنها در روش دم کردن با سایر قهوه‌ها از قبیل قهوه ترک و … متفاوت است. در هر دوی آن‌ها از دانه‌های قهوه عربیکای بومی استفاده می‌کنند. این دانه‌ها از ارتفاعات یمن، سودان و اتیوپی هستند و نسبت به انواع دیگر، گران‌تر و البته خوش‌طعم‌تر است. دانه‌های این قهوه، طعم تلخِ رو به ترش و دل‌نشینی دارند، محتوای قند آنها بیشتر و درصد انرژی آنها بالاتر است.

حال اگر دانه‌های قهوه عربیکا به ریزترین حالت ممکن، آسیاب و در قهوه‌جوش جذوه دم شوند، یک فنجان قهوه ترک دل‌پذیر به‌دست می‌آید که بخش بزرگی از فرهنگ مردم ترکیه است.

دانه‌های درشت‌تر برای قهوه فرانسه و دانه‌های متوسط برای قهوه اسپرسو و نوشیدنی‌های بر پایه اسپرسو کاربرد دارند. جالب است بدانید دانه‌های عربیکا بیش از ۸۰ درصد دانه‌های قهوه در دنیا را تشکیل می‌دهند.

قهوه جذوه چیست؟

بسیاری از افراد، جذوه را هم جزو ابزار دم آوری قهوه عربی می‌دانند ولی در واقع، این وسیله برای تهیه قهوه ترک استفاده می‌شود. جذوه (Cezve) یا به ترکی ایبریک (Ibrik) یا ابریق با تجربه‌ای شگفت انگیز از دم آوری قهوه همراه است. جذوه که ظاهراً از کلمه‌ای عربی گرفته شده، ابزاری است حاوی یک ظرف اصلی و یک دسته‌ی بلند که در اندازه‌های متفاوت و با مواد مختلفی ساخته می‌شود. جذوه یا ایبریک به دلیل قابلیت کنترل بالا در دم‌آوری قهوه، امکان تهیه یک نوشیدنی با عطر و طعمی منحصر به فرد را فراهم می‌کند. در این قسمت به دم کردن قهوه با جذوه هم می‌پردازیم.

انواع جذوه

جذوه دو نوع دارد:

1.مدلی که بر روی اجاق گاز قرار می‌گیرد.

2.مدل دیگری که با منبع الکتریکی کار می‌کند.

مهم است بدانید که نوع برنجی جذوه نسبت به نوع مسی آن، کمتر زنگ می‌زند و بدون شک ماندگاری بالایی دارد.

مزایای استفاده از جذوه برای دم‌ کردن قهوه

• کنترل کامل بر فرآیند: مصرف‌کننده می‌تواند در زمان دم آوری قهوه، حرارت، زمان و میزان کف قهوه را به دقت کنترل کند.
• عطر و طعم منحصربه‌فرد: قهوه ترک طعمی غنی و قوی دارد که به دلیل روش دم‌آوری خاص آن است.
• تجربه فرهنگی متفاوت: نوشیدن قهوه با جذوه یک تجربه فرهنگی و اجتماعی است که در بسیاری از کشورهای خاورمیانه رواج دارد.

دم آوری قهوه با جذوه

مواد لازم برای دم کردن قهوه با جذوه

• قهوه آسیاب شده ترک: درجه آسیاب مناسب برای قهوه ترک، درجه‌ی خیلی ریز (شکر پودرشده) است. دانه‌های قهوه باید بسیار ریز آسیاب و به نرمی پودر شده باشند.
• آب سرد: برای هر فنجان قهوه به اندازه یک فنجان کوچک (ترجیحاً فنجان مخصوص قهوه ترک) آب سرد نیاز دارید.
• شکر: در صورت تمایل به شیرین کردن قهوه، شکر به میزان دلخواه اضافه می‌شود.
• ایبریک یا جذوه

یک روش آسان برای دم آوری قهوه با جذوه

جذوه را با مقدار کافی آب پر کنید. حدود ۵۰ میلی‌لیتر آب برای هر فنجان کافی است . به حجم جذوه نیز توجه داشته باشید که برای دم کشیدن قهوه، فضای کافی وجود داشته باشد. برخی از انواع آن، ظرفیت بیش از ۲ فنجان قهوه را ندارند.

آب را یک تا دو دقیقه روی حرارت ملایم قرار دهید. سپس قهوه‌ را به آن اضافه کنید. معمولاً برای ۱۱۳-۵۶ گرم آب، ۷ گرم قهوه لازم است.

در صورت تمایل، هل یا شکر به قهوه اضافه کنید، سپس مخلوط را هم بزنید.

زمانی که قهوه به شکل فوم به سمت بالا آمد، جذوه را از روی اجاق برداشته، فومی که بر سطح قهوه ایجاد شده را برداشته، مخلوط باقی مانده را به خوبی هم بزنید و مجدداً آن را روی اجاق قرار دهید.

شعله را در کمترین حالت خود بگذارید. زمانی که قهوه بالا آمد مرحله قبل را 2 دفعه دیگر تکرار کنید.

در نهایت جذوه را از روی اجاق برداشته، کمی صبر کنید تا پودر قهوه ته‌نشین شود. سپس می‌توانید آن را سرو کنید.

نکات خرید قهوه خوب

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های قهوه‌ی باکیفیت و تازه، این است که عطر خوب آن از داخل بسته‌بندی نیز به مشام برسد و حتی وقتی سرد می‌شود، عطر و طعم مطبوعی داشته باشد. هرچه تاریخ رُست قهوه به زمان خرید نزدیک‌تر باشد، آن قهوه خوش‌طعم‌تر و دلپذیرتر است.

نکته: لازم است بدانید که دانه‌های خام قهوه قابل نوشیدن نیستند، زیرا طعمی بسیار ملایم و غیر جذاب دارند، پس این دانه‌ها نیاز به رُست شدن دارند. رُست کردن قهوه، فرآیندی است که طی آن دانه‌های سبز و خام قهوه با حرارت دادن در دستگاه یا وسیله‌ای به نام رُستر، به دانه‌های قهوه‌ای رنگ تبدیل می‌شوند. این فرآیند باعث می‌شود ترکیبات شیمیایی درون دانه‌های قهوه تغییر کنند و طعم و عطر نهایی قهوه شکل بگیرد.

رنگ تیره یا روشن دانه‌ها و روغنی یا خشک بودنشان نیز به میزان رست و نژاد قهوه بستگی دارد.

کلام آخر

قهوه عربی بیش از یک نوشیدنی، فرهنگ و سنت غنی کشورهای عربی را یادآوری می کند. این نوشیدنی خوش‌عطر و طعم با ادویه‌های معطر تجربه‌ای منحصر به فرد را برای علاقه‌مندان به دنیای قهوه فراهم می‌کند. توصیه می‌کنیم، حتما تجربه ورود به دنیای عطرها را با قهوه عربی کافه فلسطین، امتحان کنید!